Баяндама

Баяндама

Тақырыбы:

«Дені сау рухани бай ұрпақ тәрбиелеудегі отбасы мен мектептің

ролі»

Ой санасы дамыған, адамгершілік және дене тұрғысынан салауатты, мәдениетті

тұлғаны жан- жақты қалыптастыруды көздеген тәрбиенің мәселелері мектепті де,

ата- ананы да әрқашан толғандырып келеді. Тәрбие жұмысының табысты болуының

басты кепілі мектеп пен ата- аналар арасындағы ынтымақтастық қарым- қатынаста.

Өйткені адамзат бесігін  тербеткен баланың бас ұстазы ата- ана: «Отбасында

адам бойындағы асыл қасиеттер жарқырай көрініп қалыптасады. Отанға деген ыстық

сезім жақындарына, туған- туыстарына деген сүйіспеншіліктен басталады.» - деп Елбасы айтқандай, бала әкеден –

ақыл, анадан – мейір алып өседі. Қай ата- ана болмасын баласының тәрбиелі,

білімді, мәдениетті болуын қалайды. Ал адам өмірінің мәні мен сұлулығы, адамның

келешегіне сенімділігі баланың ата- анасына ардақ тұтып, өзінің перзеттік

парызын бір сәтке де есінен шығармауында.

Жас жеткіншектерді тәрбиелеу ісінде мектеп пен отбасы арасындағы байланысқа

үнемі көңіл бөлінуі тиіс. Егер әрбір сынып жетекшісі ата- ана өз баласының

тәрбиесіне көңіл бөлетіндігі байқалады.

Әрбір жиналысты өткізер алдында әрбір баланың ата- анасымен кездескен дұрыс.

Ата- аналармен жұмыс жүргізудің негізі – алдын ала жоспарлау, алға мақсат қою,

оны қалайда орындау.

1.     Оқушының ата- анасымен, жанұя

жағдайымен толық танысу үшін арнайы үйлеріне бару.

2.     Ата- аналарды  хат арқылы

мектепке шақыру.

3.     Сынып оқушыларымен бірігіп жиналыс

ашу; ата- аналар комитетінің есебін тыңдау, бағыт беру.

4.     Ата- аналарға педагогикалық

тақырыптардағы әңгіме, баяндамалар оқып, түрлі басылымдардан, әдебиеттерден

қажетті ұсыныстар мен пікірлер оқуды тапсыру.

5.     Белсенді ата- аналарды бсашылыққа алу,

үлгі- өнеге ету.

Осындай

түрлі жұмыстар жүргізу – менің әр күнгі төл ісім болып саналады. Үйіне барып

байланыс жасаған кезде сол оқушының мінез- құлқын, бейімділігін, сынып ішіндегі

оқушылармен қарым-қатынасын, қоғамдық жүктемені орындауын айта келіп, сол

жанұяға тән қажетті нәрселерді ескеріп отырамын. Мұндай байланыс сынып

жетекшісінің жұмысына жеңілдік келтіреді, тезірек орындалуына себебін тигізеді.

Жиналыстың

барысы:

Бала

тәрбиесі ұласатын асыл құндылықтар үлкендердің әңгіме желісінен, іс- қимылынан

танылып, сезім жіптері арқылы жүректен жүрекке беріліп отырған. Сондықтан

егеменді ел жастарының санасына осы ұлттық ұлағатты қасиеттерді сіңіре білу

үрдісінің мәні зор. Қалыптасқан тәлім- тәрбиелік әдеттері, рәсімдері мен салт-

саналық дәстүрлері жас үрпақтың жан

Отбасы

– адамзат қоғамының ең шағын бейнесі. Қоғамда отбасы екі қызмет атқарады, оның

бірі – дүниеге ұрпақ әкелу, екіншісі – дүниеге келген сәбиді тәндік жағынан

дамытуды қамтамасыз етіпәкелу, екіншісі – дүниеге келген сәбиді тәндік жағынан

дамытуды қамтамасыз етіп, өмір бойы рухани жағынан жетілдіріп, оны тұлға

ретінде қалытастыру.

«Баланың

құқық жөніндегі конвенцияда» отбасында баланың құқығын қорғау, оған қамқорлық

жасау көрсетілген. Отбасындағы жас ұрпақтың тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуына

ата- ананың, отбасы мүшелерінің қарым- қатынасындағы мейірімділік пен махаббат

қажет. Толық мәнді отбасы болу үшін ата- ананың және басқа отбасы мүшелерінің

береке- бірлікті, түсінікті сақтауы, сонымен қатар әр отбасы мүшесінің құқығы

қоралуы тиіс.

Тек

осындай ізгілік мұраттар отбасында орын алғанда ғана, Отанын, елін- жерін

сүйетін, өз ұлтының салт- дәстүрін, сонымен бірге жалпы адамзаттық мәдени

құндылықтарды бойына сіңіріп, өзінің кісілік келбетін сақтай алатын тұлға

тәрбиелеуге болады. Бала отбасынан жақсыны да, жаманды да бойына сіңіреді.

Сондықтан да халқымыз «Бала ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» деп текке

айтпаған.

Ғасырлар

бойы қазақ отбасында сақталған тәлімдік дәстүрлер мол. Сол дәстүрлер

сабақтастығы бүгінгі бала тәрбиесінде жалғасын табуда.

А.

С. Макаренко «Ата- анаға арналған кітабында»... «Бала тәрбиесінде сіздің іс-

қимылыңыздың өзі шешуші рөл атқарады. Отбасында орныққан қарым- қатынас түрі

мен қалыптарына сәйкес баланың тұлғалық қасиеттері қаланады. Бала әрқашанда

ата- анадан жүрек жылуын, мейірімділікті қажет етеді» деген.

Қазіргі

отбасы тәрбиесіндегі басты нысана баламен рухани үндестік пен үйлесімділікке

ұмтылу, ата- баба мұрасын сақтауға көңіл бөлу, халықтың тәлімдік мұрасын

бүгінгі сабақтастыру болып табылады.

Әр

отбасы ата тегінен келе жатқан кәсібін, өнерін, атқарған еңбегін құрметтеп, оны

кейінгі ұрпаққлгі- өнеге еткен, адамгершілік қағидаларды қатаң сақтап, дамытып

отырған, ұрпағына ақыл- кеңес беріп, ата кәсібін құрметтеп, қалыптасқан

дәстүрді жетілдірген. Туыстық, отбасылық қатынастарды бала кезінен қалыптастырған.

Мысалы, ойын ойнау, көркемөнермен шұғылдану арқылы баланың айналасындағылармен

қарым- қатынасын нығайтуды көздеген.

Осы

мақсатпен «Шаңырақ сыны»

сайысын өткізуге болады.

6

кезеңнен құралған сайысқа үш отбасы қатыса алады.

1-кезең: «Жеті атасын білген ер,

Жеті

жұрттың қамын жер» (әр отбасы өзін- өзі таныстыруы: не өлеңмен, не қара

сөзбен).

2-кезең: «Ата мұра – асыл қазына» (салт-

дәстүр, әдет ғұрыптарға байланысты тапсырмалар).

3-кезең: «Ата көрген оқ жонар,

Ана

көрген тон пішер» (әр отбасының ата- анасына, баласына жеке- жеке тапсырмалар

беріледі. Мысалы: анасы ою ояды, баласы бейнесөз шешеді, әкесіне қолөнерге

байланысты тапсырма - сұрақтар).

4-кезең: «Халық тәлімі – тәрбие бастауы»

(бала тәрбиесіне байланысты сұрақтар мен тапсырмалар).

5-кезең:

«Ұяда не көрсен,

Ұшқанда

соны ілер» (бата түрлері, шешен- би сөздерінен үзінді).

6-кезең: «Марапаттау»

Ұлттық

педагогиканың қайнар көзі – отбасы. Ата- бабамыз балаларын батылдыққа,

батырлыққа, шеберлік пен шешендікке, табандылық пен төзімділікке баулыды. Әже-

аналарымыз қыздарын мейрімділікке, әдептілік пен баыурмалдыққа тәрбиеледі.

Қазіргі қазақ мектебінде осы үрдісті жолға қоятын уақыт жетті. Сабақ кезінде

әрбір отбасының салт- дәстүрі ескеріліп, баланың үйреншікті дағдысынан

ауытқымай, психологиялық тежелуге ұшырамауы ескерілмеуі шарт.

Мектеп

психологының сауалнамасы:

Біз

қандай ата- анамыз?

1.

Сіздің жанұяңызда түсінушілік бар деп санайсыз ба?

2.

Балаларыңыз сізбен сырларын бөлісе ме?

3.

Сіздің жұмыстарыңызға қызығушылықтары бар ма?

4.

Сіз балаларыңыздың достарын білесіз бе?

5.

Олар сіздің үйіңізде болып тұра ма?

6.

Балаларыңыз сізбен бірге үй шаруасына араласа ма?

7.

Жанұялық мерекелерді әзірлеуге балаларыңыз қатыса ма?

8.

Үйде балаға жазалау әдісі қолданыла ма?

9.

Бала мінезінің қандай сапалық жақтары айқын көрінеді?

10.

Мектепке деген көзқарастарыңыз қандай?

11.

Сізге мектеп өмірі туралы балаңыз айта ма?

12.

Отбасы мүшелері балаға өз жұмыстары туралы айтады ма?

13.

Сіздің балаңызда ұят сезімі дамыған ба?

14.

Жанұяңызда халқымыздың қандай салт- дәстүрлері сақталады?

         Шешімі: 

«Тәрбие

дегеніміздің өзі, ең алдымен, баланың сезімін оятып, әсершілдігін дамыту.

Сезімді тәрбиелеу, яғни баланы қоғамдық мәні бар, адамдарға жақсылық әкелетін

қылық- қасиеттерден рахат, қуаныш табуға баулу деген сөз. Парасаттық дегеніміз

– адамзатқа қызмет ету», - деп жазады Сара Алпысқызы Назарбаева өзінің

«Ұстаздан ұлағат» атты кітабында.

Еліміздің

Бірінші Ханымының жеткіншек тәрбиесіне деген жанашырлығы, еліміздің болашағына

деген зор сенімі, қоғамның дамуына қарай ұрпағының қалыптасуына көңіл бөлу

педагог қауымға ғана емес, барша жұртқа зор ықпал етері даусыз. Қазақ

отбасындағы дәстүрлер арқылы оқушылардың рухани- адамгершілік қасиеттерін

дамытып, оларды рахымдылыққа, мейірімділікке тәрбиедеу парызымыз.

 Қорытынды:

 «Бала нені білсе жастан, ұядан,

Өле өлгенше соны таныр қиядан» - дегендей отбасындағы тәрбие балаға өмірлік

азық екенін естен шығармайық. Баланың саналы тәрбие, білім алуына өз

көмектеріңізді аямай, бала болашағы туралы ойланайық.

  Ата- аналарға ұсыныс: «Мектеп,

оқушы, ата- ана» тақырыбына өз ойларын білдіріп әңгіме жазу.

Балаларды мектепке дайындауды жетілдіру

Баланың

мектепке дайындығы үш астардан тұрады: денелік, арнаулы және психологиялық.

Оқуға

психологиялық дайындық – көп қисынды ұғым. Ол біліммен үйренудің тұтас, барлық

негізі құраушылары қатысатын құрал ретінде қарастырылады. Баланың психикалық

жетілуін, мектепке оқуға дайындығын әуендік, еріктік, интелектуалдық,

әлеуметтік және сөздік дайындығынан көруге болады.

Әуендік

дайындық- жағымды эмоциялық орнықтылықты, мектептегі сабақтарға оң қатынасты,

«оқушының ішкі тұрғысын» қалыптастыру, яғни баланың оқушының өзіне елестетуі,

жаңа әлеуметтік жағдай және онымен байланысты міндеттерді қабылдауы.

Еріктік

дайындық (өзін-өзі қалыптастыру) – бұл баланың тыңдай білуі, түсінуі,

үлкендердің айтқанын есте сақтауы, ереже бойынша жұмыс істеуі.

Интелектуалдық

дайындық- мектепке дейінгі баланың ойлауын дамыту деңгейімен тікелей

байланысты.

Бастауыш

мектепте жақсы оқуға негіз болатын алты жасар бала мектепке барар алдында

көрнекі - әрекеттік ойлау қабілеттілігі құрылуы тиіс. Әрі қарай ол білім негізі

болып қалыптасады. Көрнекі - әрекеттік ойлау дәрежесі жоғары бала, көрнекі

үлгімен жұмыс істегенде, заттардың кейпімен, мөлшерін ұйқастырғанда

(конструктор бөлшектері, тетік механизмдерін), қойылған міндеттері шешуде

тиімді әрекеттердің барлық түрін орындап шығады.

Ойлау

дайындығы баланың жан – жақтылығымен нақты білім қорын ғана қарастырмайды,

сонымен қатар оқу әрекеттеріне тиімді танымдық қызметтерді құруды қамтиды.

 Мектепте

оқытуға әлеуметтік дайындық – бұл баланың ұйымда жұмыс істей білуі,

жолдастарымен араласуы, басқа балалардың ойымен санасуы.

Сөйтіп

берілген құраушылар баланың басқалармен қарым – қатынас арқылы мектепте

оқытуға, метеп оқушысының рөлі арқылы балалар тобымен ойлау дайындығын

дамытады. Бастауыш мектеп бағдарламасы салыстыра білуді, талдауды, ойлай

білуді, өздігінен қорытынды жасай білуді талап етеді.

Жаппай

технологияны еңгізу ұйғарымы:

Мақсат

қою, тұжырымды білім беру, ұлттық адамгершілік, психологиялық, медициналық,

экологиялық негіздермен қазіргі заманғы технологияға келу, сонымен қатар

айырмалап оқытудың тиімді жағдайын бағалап, педагогикалық технология пәндерімен

болашақ оқу құралдарын құру. Республикамыздағы мектепке дейінгі бірнеше

мекемелер Ресейлік бағдарламаларды «Кемпірқосақ» бағдарламасы, «Даму»

бағдарламасы, «Дамыта оқыту», «Оқыту мен есеп шығару», Зайцев әдістемесі. Н.А.

Зайцев әдістемесі 2-7 жас аралығындағы балаларды оқу мен есептеуге үйрету, есеп

шығаруға, жазуға, оқуға қызығушылығын туғызуға бағытталған. Зайцев әдістемесі

балабақша жағдайына түрленген. Бірақ, негізгі қолдану ортасы – жанұя.

Әдістемелік  құралдар баланың ата – анасына арналған. Әдістеме мектепке

дейінгі баланы оқуға және есептеуге жеделдетіп үйретуге арналған, мұнын

тиімділігі баланың психо – физиологиялық ерекшеліктерін ескеруі.

Зайцев

әдістемесін пайдаланудағы негізгі ерекшеліктер:

-         оқытудың өзіндік қасиеті (3-4 адам

болуы керек);

-         оқытуды ойын тәсілдермен өткізу;

-         сабақтардың тәртіптілігі және

қайталануы.

Есептерді

дұрыс шығару үшін әртүрлі жолдар қолданылады: ойын - сабақ, ойын – жұмбақ,

дидактикалық ойындар. Әдістеме әрбір баланың жеке ерекшеліктерін ескеруді, оның

талабын, мүдделерін және қаблеттерін ескеруге көзделген. Зайцев әдістемесі

бойынша бала оқуды 2-3 жастан үйренеді. Бұл жастағы бала оқытудың ойын түрін

тез меңгереді. әрбір халықтың өз ұрпағын тәрбиелеуде өзіне тән ерекшеліктер

бар. Қазіргі таңдағы көкейтесті міндеттердің бірі- тәрбие үрдісіне халықтық

дәстүрлерді  кеңінен пайдалану. Осы міндетті орындауға көмектесетін-

«Балбөбек» бағдарламасы. Бағдарламаның ерекшелігі тәрбиенің адамгершілік

мазмұнда бағыт алуында:

Ұлттық

психологияда жеке тұлғаны жан – жақты тәрбиелеу және өз халқының әдет –

ғұрыптарын сыйлайтын, ана тілін білетін, дені сау, жетілген рухани бай т.б.

адамды тәрбиелеу.

Мектеп

талабына сәйкес бірінші сынып оқушысын дайындау, оқу – тәрбие үрдісін

оңтайландыру тікелей жаңа педагогикалық технолгияларды енгізу арқылы жүзеге

асырылады.